İlgili Yazılar
İnsan, sabahla birlikte yalnızca uykudan değil; ya gafletten uyanır ya da kulluğa. Doğan her gün, Allah Teâlâ’nın kuluna yeniden açtığı bir imtihan sahnesidir. Bu sahnede insanın attığı ilk adım, söylediği ilk söz, aldığı ilk nefes; ya onu rahmete yaklaştırır ya da farkına varmadan ihmaller zincirine sürükler. Zira İslâm’da hayat, ibadetle sınırlı belli vakitlerden ibaret değildir; aksine uyanıştan yatışa kadar kuşatılmış bir kulluk nizamıdır.
Fıkıh, bu nizamın zahirini; iman ve ahlâk ise ruhunu inşa eder. Sabah ile akşam arasında bir mü’minin hayatını şekillendiren esaslar, yalnızca ahlâkî öğütler değil; farz, vacip ve sünnetlerle örülmüş ilâhî sorumluluklardır. Bu esaslar idrak edildiğinde, sıradan bir gün dahi Allah katında ibadetle yoğrulmuş bir ömre dönüşür.
1️⃣ Uyanınca Allah’ı anmak, hamd ve şükür etmek
Uykudan uyanan kul için ilk edep, Rabbini hatırlamak ve O’na hamd etmektir. Zikir ve hamd farz olmamakla birlikte sünnet-i müekkededir. Uyanınca okunan “Elhamdülillâhillezî ahyânâ…” duası sünnettir. Zira zikir, kalbin farzı; dilin sünnetidir. Gün, Allah’ı anarak başlandığında bereket kazanır. Yataktan kalkmadan hamd etmek, ardından abdest ve namaza niyet etmek bu sünnetin amelî karşılığıdır.
2️⃣ Avret mahallini örtmek
Avret mahallini örtmek, namazda ve namaz dışında farzdır. Hanefî mezhebine göre erkeğin avreti göbek ile diz kapağı arası; kadının ise yüz, el ve ayaklar hariç bütün bedenidir. Fıkıh kaidesi açıktır: “Avretin açılması haramdır; örtülmesi ibadettir.” Evde yalnızken dahi avreti açık bırakmak mekruh sayılmış; dar ve şeffaf kıyafetlerle örtünmenin ise fıkhen geçerli olmadığı belirtilmiştir.
3️⃣ Gusül ve abdest
Cünüplük, hayız ve nifas hâllerinden sonra gusül almak farzdır; cünüp iken namaz kılmak haramdır. Guslün Hanefî mezhebine göre üç farzı vardır: ağza su almak, burna su almak ve bütün bedeni yıkamak. Abdest ise namazın şartıdır ve farzdır. Abdestin farzları; yüzü, kolları yıkamak, başı mesh etmek ve ayakları yıkamaktır. Taharet olmadan ibadet sahih olmaz.
4️⃣ Allah’a tevekkül etmek
Tevekkül, kalbin farzlarındandır. Ancak tevekkül, sebepleri terk etmek değildir; bu tembelliktir. Sebeplere güvenip Allah’ı unutmak ise tehlikelidir. Fıkıh ölçüsü şudur: “Tevekkül, sebebi almak; sonucu Allah’a bırakmaktır.” Mü’min çalışır, tedbir alır; neticeyi Rabbinden bekler.
5️⃣ Namazı vaktinde ve tam kılmak
Beş vakit namaz farz-ı ayndır. Namazın sahih olması için şartlar (abdest, vakit, kıble gibi) ve rükünler (kıyam, kıraat, rükû, secde) eksiksiz yerine getirilmelidir. Namazı terk etmek büyük günah; özürsüz geciktirmek ise günahtır. Namaz, günün omurgasıdır; ihmal edildiğinde kulluk düzeni çöker.
6️⃣ Rızık konusunda Allah’a güvenmek
Rızkın Allah’tan olduğuna inanmak itikadî bir farzdır. Ancak rızık için çalışmak da farz-ı kifâyedir. “Allah verir” diyerek çalışmamak, tevekkül değil; harama açılan bir tembelliktir. Helal yoldan kazanmak ise ibadet hükmündedir.
7️⃣ Allah’ın taksimine razı olmak ve kanaat
Allah’ın takdirine razı olmak, kalbî farzlara yakın bir sorumluluktur. Rızka, kadere ve nasibe isyan etmek haramdır. Kanaat; azla yetinmek değil, haramdan sakınarak helale razı olmaktır. Kanaat, kalbi zenginleştirir; hırs ise fakirleştirir.
8️⃣ İlâhî emirlere sabır ve rıza
Sabır üç çeşittir: ibadette sabır (farz), günaha karşı sabır (farz) ve musibete sabır (vacip). Rıza ise Allah’a kalben itiraz etmemektir. Musibet karşısında dil ile aşırı şikâyet etmek, mekruhtan harama uzanan bir sınırdadır.
9️⃣ Allah’ın nimetlerine şükretmek
Şükür farzdır. Şükrün üç boyutu vardır: kalp ile nimeti Allah’tan bilmek, dil ile “Elhamdülillah” demek ve azalarla nimeti haramda kullanmamaktır. Nimeti günaha vesile kılmak, nankörlük ve günahtır.
🔟 Helal kazanmak ve helal yemek
Helal rızık aramak farz; haramla beslenmek ise ibadetin kabulüne engeldir. Faiz, rüşvet, hile ve kul hakkı gibi kazançlar haramdır. Fıkıh kaidesi nettir: “Haramla beslenen beden, ibadete bereketsizdir.”
GENEL FIKIH DEĞERLENDİRMESİ
Bu on esas, yalnızca ahlâkî tavsiyeler değil; itikadı, ibadeti, muamelatı ve ahlâkı birlikte kuşatan bütüncül bir kulluk programıdır. Mü’min, sabah ile akşam arasını bu bilinçle yaşadığında, sıradan bir günü dahi Allah katında değerli bir ibadet hayatına dönüştürür.
